Rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w uzasadnionej opinii proponuje, by Trybunał oddalił skargi Węgier i Polski na system warunkowości wprowadzony w celu ochrony budżetu Unii w przypadku naruszeń zasad państwa prawnego, poinformował TSUE.
W ocenie Rzecznika, system ten został przyjęty na właściwej podstawie prawnej, jest zgodny z art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej oraz z zasadą pewności prawa.
16 grudnia 2020 r. Unia przyjęła rozporządzenie, ustanawiające ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii w przypadku naruszeń zasad państwa prawnego w państwach członkowskich. W tym celu rozporządzenie dopuszcza, by na wniosek Komisji Rada przyjęła m.in. środki, takie jak zawieszenie płatności z budżetu Unii lub niezatwierdzenie programu lub programów finansowanych z tego budżetu.
Węgry i Polska wniosły do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej skargi z żądaniem stwierdzenia nieważności rozporządzenia. W skargach wskazywano m.in. na brak podstawy prawnej lub niewłaściwą podstawę prawną rozporządzenia, jego niezgodność z art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej oraz naruszenie zasady pewności prawa.
"W przedłożonych dzisiaj opiniach rzecznik generalny Manuel Campos Sánchez-Bordona w pierwszej kolejności wskazał, że celem tego rozporządzenia jest stworzenie szczególnego mechanizmu służącego zapewnieniu należytego wykonywania budżetu Unii, w sytuacji, gdy państwo członkowskie popełnia naruszenia zasady państwa prawnego, które zagrażają należytemu zarządzaniu funduszami Unii lub jej interesom finansowym" - czytamy w komunikacie.
Rzecznik podkreślił, że rozporządzenie nie zmierza do ochrony państwa prawnego za pomocą mechanizmu sankcyjnego podobnego do mechanizmu art. 7 TUE, tylko ustanawia instrument warunkowości finansowej w celu ochrony wspomnianej wartości Unii.
W jego ocenie, przyjęcie rozporządzenia ws. warunkowości wchodzi w zakres uprawień dyskrecjonalnych instytucji Unii i nie można go uznać za oczywiście błędne, gdyż poszanowanie zasad państwa prawnego może mieć fundamentalne znaczenie dla należytego funkcjonowania finansów publicznych i prawidłowego wykonania budżetu Unii, zaznaczył.
Rzecznik generalny podkreślił ponadto, że rozporządzenie wymaga wystarczająco bezpośredniego związku między naruszeniem państwa prawnego, a wykonywaniem budżetu, przez co nie ma zastosowania do każdego naruszenia państwa prawnego, lecz tylko do takich, które mają bezpośredni związek z wykonywaniem budżetu Unii.
Z kolei ochrona odbiorców końcowych programów wydatków finansowanych z budżetu Unii jest środkiem typowym i logicznym przy dzielonym zarządzaniu tymi funduszami, więc państwo członkowskie, które dopuściło się naruszenia, powinno ponosić skutki korekty finansowej zastosowanej przez instytucje Unii, a nie przerzucać je na beneficjentów funduszy, niemających nic wspólnego z tym naruszeniem.
Następnie rzecznik generalny zauważył, że art. 7 TUE nie upoważnia do ustanowienia innego analogicznego mechanizmu mającego ten sam cel polegający na ochronie państwa prawnego i przewidującego podobne sankcje. Jednak w jego ocenie art. 7 TUE nie stoi na przeszkodzie temu, by taką ochronę zapewnić w drodze innych instrumentów niezwiązanych z tym postanowieniem, pod warunkiem że ich zasadnicze cechy różnią się od cech ochrony zapewnianej przez to postanowienie.
Rzecznik generalny stanął na stanowisku, że przepisy tworzone przez instytucje Unii, które mają na celu reagowanie w poszczególnych dziedzinach na określone naruszenia wartości państwa prawnego mające wpływ na zarządzanie budżetem, są zgodne z traktatami.
Podczas gdy art. 7 TUE uzależnia przyjęcie środków od stwierdzenia poważnego i stałego naruszenia przez państwo członkowskie wartości Unii, rozporządzenie dotyczy jedynie naruszenia przez państwo członkowskie zasad państwa prawnego wpływającego lub stwarzającego poważne ryzyko wpłynięcia, w sposób bezpośredni, na należyte zarządzanie finansami w ramach budżetu Unii lub na ochronę jej interesów finansowych.
W ocenie rzecznika generalnego, mechanizm rozporządzenia jest podobny do innych instrumentów warunkowości finansowej i wykonywania budżetu istniejących w rozmaitych dziedzinach prawa Unii, nie zaś do mechanizmu art. 7 TUE. Ponadto, w odróżnieniu od rozporządzenia, art. 7 TUE wymaga istnienia poważnego i stałego naruszenia którejś z wartości Unii, a nie tylko państwa prawnego.
Dlatego też – w opinii rzecznika - ograniczona właściwość Trybunału przewidziana na podstawie art. 269 TFUE w odniesieniu do art. 7 TUE nie ma zastosowania do rozporządzenia, które podlega pełnej kontroli zgodności z prawem na podstawie art. 263 TFUE.
Rzecznik generalny stwierdził także, że pojęcie państwa prawnego jako wartość Unii jest szerokie, jednak prawodawca Unii jest upoważniony do tego, by je sprecyzować w odniesieniu do konkretnego zakresu przedmiotowego, takiego jak wykonywanie budżetu, w celu ustanowienia mechanizmu warunkowości finansowej. W tym względzie rzecznik generalny przypomniał, że rozporządzenie zawiera wykaz siedmiu zasad prawnych, które należy interpretować w świetle pozostałych wartości i zasad Unii wyrażonych w art. 2 TUE.
Rzecznik zwraca też uwagę, że rozporządzenie wskazuje naruszenia, które mogą prowadzić do przyjęcia środków dotyczących warunkowości na podstawie rozporządzenia, uzależniając je od zaistnienia bezpośredniego związku z wykonywaniem budżetu Unii.
Jego zdaniem, wskazuje to, że prawodawca starał się ułatwić stosowanie zasad państwa prawnego i zwiększyć pewność prawa.
W ocenie rzecznika generalnego, ocena państwa prawnego poprzez odniesienie do tych zasad spełnia wymogi jasności, precyzji i przewidywalności, z jakimi wiąże się zasada pewności prawa. Państwa członkowskie mają bowiem wystarczający poziom wiedzy na temat wynikających z nich zobowiązań, zwłaszcza - jak podkreślił - że większość tych zasad została wypracowana w orzecznictwie Trybunału.
W związku z tym zaproponował, by Trybunał oddalił wniesione przez Węgry i Polskę skargi o stwierdzenie nieważności.
(ISBnews)